همه چیز در مورد خاک قلیایی

خاک قلیایی مشکلات زیادی را برای کشاورزی، باغداری و یا پروژه‌های گلخانه‌ای ایجاد می‌کند.

زیرا مواد مغذی خاک را برای گیاهان، غیر قابل جذب می‌کند.

ولی با این وجود برخی از گیاهان با خاک‌های قلیایی سازگاری بهتری دارند.

و به صورت اختصاصی برای رشد و نمو در این نوع خاک‌ها تکامل یافته‌اند.

پس افرادی که در زمینه پرورش انواع گیاهان و محصولات گیاهی فعال هستند باید بدانند گیاهانیکه پرورش می‌دهند در چه خاکی عملکرد بهتری دارند.

انواع کود مناسب گیاهان آپارتمانی

محصولات بیشتر

با روش‌های سنجش میزان اسیدیته خاک آشنا باشند.

و در مواردی بسته به نوع گیاه و محصولات خود میزان اسیدیته خاک را کم یا زیاد کنند.

در خاک‌هایی نیز که دیگر قابل اصلاح نیستند مثلا خاک‌های شور مناطق گرم و خشک،

بهتر است به جای تلاش برای تغییر اسیدیته خاک از گیاهان متناسب با شرایط خاک استفاده شود.

تا از بدتر شدن وضعیت خاک جلوگیری کنیم.

جهت پرسش در رابطه با مشکل گیاهتان و اطلاع از راه‌های درمان آن، اینجا کلیک کنید و با کارشناس متخصص گل و گیاه ارتباط برقرار کنید.

خاک قلیایی به چه نوع خاکی گفته می‌شود؟

خاک آهکی، قلیایی یا بازی، همگی عناوینی برای خاک‌هایی هستند که PH بالایی دارند.

PH خاک، معیار سنجش میزان اسیدی و بازی بودن خاک است و عددی بین 0 تا 14 را نشان می‌دهد.

که برای خاک این عدد به دو آستانه شاخص یعنی دو عدد 0 و 14 نزدیک نمی‌شود بلکه بیشتر در حوالی عدد 7 است.

اگر دقیقا PH خاک، 7 یا حداکثر نیم واحد بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از هفت باشد، خاک خنثی است.

و در غیر این صورت اگر PH  خاک از 7.5 بیشتر شود خاک قلیایی خواهد بود.

روش های خانگی سنجش PH خاک

علاوه بر اندازه گیری PH خاک در آزمایشگاه‌های خاکشناسی، چندین روش خانگی هم برای پی بردن به اسیدیته خاک وجود دارند.

علی رغم دقت کمتر از آزمایشگاه، اما بسیار پر طرفدار هستند.

از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

کیت خانگی یا PH متر

استفاده از پی‌اچ مترها، بهترین و دقیق‌ترین روش خانگیِ تعیین اسیدیته خاک است.

این دستگاه‌ها که جدیدا مدل‌های متنوعی از آن‌ها در بازار موجود است،

پی‌اچ خاک و هر چیز دیگری را که ‌به‌صورت مایع و یا محلول باشد با دقت بالایی اندازه گیری می‌کنند.

به دلیل کوچک و قابل حمل بودن، طرفداران بسیار زیادی دارند.

همچنین در لحظه نتیجه را اعلام می‌کنند.

و به علاوه با داشتن این دستگاه‌ها، از هزینه‌های آزمایش در مراکز خاک شناسی نیز صرفه نظر می‌شود.

و به نوعی کار با آن‌ها مقرون به صرفه‌تر است.

استفاده از پی اچ متر یک راه حل آسان برای سنجش اسیدیته خاک آهکی

کاغذهای شناساگر PH

کار با این کاغذها بسیار آسان و مقرون به صرفه است و بعد از PH مترها، رایج‌ترین روش تعیین خانگی PH  خاک هستند.

وقتی این این کاغذها را با محتویات یک محلول حاصل شده از آب مقطر و خاکِ مورد آزمایش، خیس کنید.

بعد از چند لحظه تغییر رنگ می‌دهند.

از روی کد رنگ بدست آمده با دقت خوبی می‌توان PH خاک را تخمین زد.

تنها نکته‌ای که در استفاده از آن‌ها لازم است رعایت شود این است که بهتر است آببکار رفته برای ساخت محلول خاکی، آب مقطر باشد.

چون در غیر این صورت خود آب می‌تواند PH متفاوتی داشته باشد و فرد را در تشخیص درست PH خاک دچار مشکل کند.

این مسئله در مورد استفاده از PH  متر نیز صدق می‌کند.

سایر روش‌ها

از روش‌های دیگری همچون استفاده از جوش شیرین یا سرکه.

و تغییر رنگ آن‌ها و یا استفاده از تغییر رنگ آب کلم قرمز نیز گاها استفاده استفاده می‌شود.

با اکثر این روش‌ها، درجه PH خاک قابل تشخیص نیست و صرفا می‌توان فهمید که خاک قلیایی داریم یا نه.

جهت پرسش در رابطه با مشکل گیاهتان و اطلاع از راه‌های درمان آن، اینجا کلیک کنید و با کارشناس متخصص گل و گیاه ارتباط برقرار کنید.

مشکلات خاک قلیایی

در خاک‌های قلیایی مقدار زیادی یون سدیم و کلسیم در خاک وجود دارد.

به همین دلیل، ممکن است خاک قلیایی مثلا خاک‌های سدیمی، خاک شور نیز گفته شوند.

یون سدیم و کلسیم از جذب عناصر مغذی توسط گیاهانجلوگیری می‌کند و سبب مشکل در رشد گیاهان می‌شود.

همچنین غلظت بالای این یون‌ها باعث مسمومیت گیاهان می‌شود.

رنگ خاک قلیایی به دلیل حل شدن هوموس خاک به تیرگی می‌گراید و خاک های قلیایی از نظر مواد آلی فقیر هستند.

ساختمان خاک و حالت فیزیکی این نوع خاک‌ها نیز مشکل دارد و خاک دچار فرسایش می‌شود.

خاک آهکی و شور مشکلات زیادی را برای کشاورزی ایجاد می‌کند

روش های اصلاح خاک قلیایی و شور

برای اصلاح، خاک‌های نمکی و شور چندین روش وجود دارد.

در این روش‌ها اگرچه همگی با هدف نهایی کاهش شوری خاک اجرا می‌شوند ولی شیوه کار آن‌ها باهم متفاوت است.

به طور کلی روش‌های اصلاح خاک قلیایی بر سه نوع اند:

روش های تبدیل نمک خاک به انواع کمتر زیانبار

در صورتی که به دنبال یک راه ارزان‌تر از زهکش‌گذاری و آبشویی زمین باشیم.

می‌توانیم صرفا با افزودن موادی به خاک، یون‌های سدیم و کلسیم خاک را کاهش دهیم.

یکی از این روش‌ها افزودن ژیپس یا همان گچ (So4Ca) به خاک است.

با این کار یک واکنش شیمیایی، سبب تبدیل کربنات و بی کربنات سدیم به سولفات می‌شود.

که سدیم در آن به دام می‌افتد و PH خاک کاهش می‌یابد.

اضافه کردن گوگرد (سولفور) به خاک قلیایی یک روش دیگرِ اصلاحی، برای این نوع خاک‌هاست.

چون به مرور تبدیل به اسید سولفوریک می‌شود و این اسید خود مستقیما سبب کاهش PH خاک می‌شود.

به علاوه کربنات‌های سدیم و کلسیم را نیز به ترکیبات سولفات تبدیل می‌کند و خاک را از آن‌ها در امان نگه می‌دارد.

سولفات‌های دیگر مثل سولفات آهن و آلومینیوم و نیز نیترات آمونیوم، در اصلاح خاک قلیایی موثر هستند.

روش‌های خروج نمک از خاک

در این روش با استفاده از ماشین آلات مخصوص و بیل‌های مکانیکی، لوله‌های زهکشی در عمق خاک قرار می‌دهند.

که جنس این لوله‌ها می‌تواند از جنس PVC باشد.

بعد از مستقر کردن زهکش‌ها، اراضی را اصطلاحا آب شویی می‌کنند یعنی اینکه با آبی شور و غیر سدیمی خاک را آبیاری می‌کنند.

با این کار سدیم موجود در خاک با املاح آب ترکیب شده و از طریق لوله‌های زهکشی از زمین خارج می‌شود.

این شیوه یک روش پر طرفدار در قابل کشت کردن زمین‌های با خاک قلیایی است.

زهکشی و آبشویی زمین‌های آهکی، یک راه حل مفید برای قابل کشت کردن زمین‌های قلیایی است

روش های کنترل میزان شوری خاک

مهمترین روش کنترل کنندۀ شوری خاک، استفاده از آبیاری است.

چون خود آبیاری باعث کاهش درصد غلظت نمک‌ها در خاک می‌شود.

باید به گونه ای تناوب آبیاری را تنظیم کرد که گیاهان در مراحل اولیه رشد خود که حساسیت بیشتری به شوری خاک دارند از آن در امان بمانند.

گیاهان سازگار با خاک قلیایی، گیاهان قلیایی دوست

با وجود همه مشکلاتی که برای خاک‌های قلیایی نام بردیم،

گیاهان زیادی وجود دارند که هیچ مشکلی با خاک قلیایی ندارند و حتی به خوبی در آن رشد می‌کنند.

به دلیل زیاد بودن تنوع گیاهان سازگار با خاک قلیایی، در منابع مختلف گیاهان سازگار با این خاک ها را  به این صورت طبقه بندی طبقه بندی کرده‌اند:

گیاهان یکساله

گیاهان چندساله

درختچه ها

درختان

انواع سموم مناسب گیاهان آپارتمانی

محصولات بیشتر

به دلیل زیاد بودن تعداد گیاهان، در این نوشته تنها به تعدادی از شاخص‌ترین گیاهان قلیایی دوست در هر کدام از طبقات نام برده اشاره می‌کنیم و از بقیه صرف نظر می‌کنیم.

گیاهان قلیایی یکساله:

گل مروارید، گل همیشه بهار

گیاهان و گل های چند ساله:

آکونتیوم، شقایق، آرمریا، کامپالانا، گل داوودی، گرانیوم (شمعدانی‌ها)، هلنیوم، برخی گونه‌های اسطوخودوس

درختچه ها:

ایسر، فورسیتیا، جینکو، هیدرانتا، فوتینا، بربریس،سینوتوس، چوسیا، کیستوس، دافنه، فوشیا،گل سرخ، اسپیرا

درختان قلیایی:

اقاقیا، اکالیپتوس، سیب، توت سیاه، توت قرمز، توت سفید

اقاقیا که جزو درختان مورد استفاده توسط شهرداری‌هاست یک درخت قلیایی دوست است

روش های تهیه خاک قلیایی

اگر نیاز به ساخت ترکیبیِ خاک قلیایی دارید تا برای یک گونه قلیایی دوستِ گیاهی، یک خاک مناسب تهیه کنید، می‌توانید از روش‌های مختلف استفاده کنید.

جهت پرسش در رابطه با مشکل گیاهتان و اطلاع از راه‌های درمان آن، اینجا کلیک کنید و با کارشناس متخصص گل و گیاه ارتباط برقرار کنید.

محلول جوش شیرین

مخصوصا برای خاک گلدان و در مقیاس کوچک از این روش استفاده می‌شود چون تاثیری گذرا دارد.

ولی به هر حال اگر تمایل به قلیایی کردن سریع خاک گلدان داشتید، تنها کافیست چند قاشق جوش شیرین را در آبحل کنید.

و با آن خاک را آبیاری کنید.

البته نباید جوش شیرینِ به کار رفته خیلی زیاد باشد که به گیاه آسیب بزند.

استفاده از خاکستر

کاربرد خاکستر به عنوان یک کود قلیایی کننده برای گیاهان گلدانی و باغچه ای کاربرد دارد.

علاوه بر اینکه مواد مغذی زیادی در خاکستر وجود دارد که به سرعت قابلیت حل شدن در آبرا دارند.

خاکستر باعث بالا رفتن درجه PH خاک خواهد شد و با این کار می‌توانید خاک های اسیدی و یا خنثی را به نوعی تعدیل کنید که برای کاشت گیاهان قلیایی دوست مناسب شوند.

استفاده از پتاسیم کربنات

پتاسیم کربنات یک ماده محلول در آب است که برای اصلاح خاک‌های اسیدی و خنثی و بالا بردن  PH این خاک ها استفاده می‌شود.

از پتاسیم کربنات برای قلیایی کردن خاک در مقیاس های بزرگ مزرعه ای و گلخانه‌ای هم می‌توان استفاده کرد.

تنها کافیست مقادیر مناسبی از آن را به سیستم آبیاری اضافه کرد تا به پای گیاهان برسد و خاک اطراف ریشه‌ها را قلیایی تر کند تا شرایط مناسب‌تری برای رشد گیاهان فراهم شود.

پتاسیم کربنات جزو مواد مورد استفاده در قلیایی کردن خاک‌ها است.

سازگاری با خاک‌های قلیایی اصلاح ناپذیر

امروزه به دلیل تغییر اقلیم، آبیاری نامناسب، استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی و بهره برداری بیش از حد از خاک‌های زراعی، بیشتر خاک‌ها در حال شور شدن و قلیایی شدن هستند.

اصلاح این خاک‌ها در بسیاری از موارد ناممکن است یا صرفه اقتصادی ندارد.

به همین دلیل  در برخی استان‌ها این مشکل به حدی بزرگ شده است که اکثر زمین‌های کشاورزی، در حال رها شدن هستند و کشاورزان گاها به استان‌های دیگر، مهاجرت می‌کنند.

تا زمین‌های با خاک مرغوب‌تر را اجاره کنند و در استان‌های دیگر به کشاورزی مشغول شوند.

این اتفاق به تدریج کشاورزی را در ایران با مشکل روبرو می‌کند و حتی باعث گسترش بیابان زایی در کشور می‌شود.

به همین دلیل برخی نهادهای دانشگاهی و مرتبط با جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست گاها در مناطقی از کشور که مشکل شور شدن خاک‌ها وجود دارد در تلاش برای کاشت گیاهان شورپسند یا با اصطلاح علمی هالوفیل هستند.

کمترین کاربرد استفاده از این گیاهان، این است که از تخریب هر چه بیشتر خاک‌های اراضی جلوگیری می‌کنند و بیابان زایی را تا حدی کنترل یا به تاخیر می اندازند.

در برخی موارد، این گیاهان شور پسند حتی صرفه زراعی نیز دارند چون در خاک شور قابل کشت هستند و با آب شور قابل آبیاری اند.

برخی دیگر از این گیاهان شورپسند به عنوان علوفه برای حیوانات اهلی قابل استفاده هستند و مورد استقبال دامداران فعال در مناطق گرم و خشک کشور قرار گرفته اند.

کاشت گیاهان قلیایی دوست در خاک‌های قلیایی کشور در سال‌های اخیر رایج شده است

جهت پرسش در رابطه با مشکل گیاهتان و اطلاع از راه‌های درمان آن، اینجا کلیک کنید و با کارشناس متخصص گل و گیاه ارتباط برقرار کنید.

ممنون از شما که مثل همیشه همراه ما بودید.

امیدواریم مطالب فوق براتون مفید بوده‌ باشه.

تا مقاله بعدی، خدانگهدار.

جهت بازدید از صفحه کافه گلدون در اینستاگرام، کلیک کنید. 🙂