کاکتوس با نام انگلیسی Cactus، گیاهی گوشتی و آبدار از خانواده کاکتوسیان (Cactaceae) و تیره میخک سانان (Caryophyllales) میباشد.
این گیاه که رشد بسیار راحتی دارد ابتدا بومی مناطق شمال، جنوب و مرکز آمریکا بوده ولی به تدریج توسط سایر مناطق مردم جهان نیز پرورش و کشت داده شد.
به طور کلی گیاه کاکتوس در محیط‌های گرم و خشک و البته گرمسیری و نیمه گرمسیری عملکرد بهتری داشته و مقاومت بالایی در شرایط خشکی از خود نشان می‌دهد. کاکتوسنزدیک به 139 جنس و 2000 گونه دارد، که در ایران گونه بومی وجود ندارد. در واقع مکزیک کشوری است که بیشترین تعداد و گونه کاکتوس‌ها را در خود جای داده است.
در این مقاله به معرفی کامل گیاه کاکتوس پرداخته و شرایط نگهداری و رشد این گیاه را بررسی می‌کنیم.
انواع گلدان مناسب گیاهان آپارتمانی
گلدان پلیمری استوانه پاچیرا
گلدان استوانه پاچیرا به همراه پایه چوبی
گلدان پلیمری با پایه فلزی
گلدان استوانه مهرنی با پایه پلیمری
گلدان مکعب مهرنی با پایه پلیمری
پایه گلدان پلیمری مهرنی
گلدان استوانه بلند پلیمری با پایه چوبی
گلدان استوانه بلند پلیمری
نحوه شناسایی کاکتوس
وجود تیغ‌های ریز و درشت بر روی ساقه‌ها کمک می‌کنند تا خیلی راحت و سریع آنها را بشناسیم. در اکثریت گونه‌های این گیاه برگ وجود ندارد ولی تعداد کمی از گونه‌ها مثل Opuntia به شکل موقتی و یا مثل Pereskiopsis به شکل دائمی برگ دارند.
تیغ‌های گل کاکتوس هم در شناسایی این گیاهان استفاده می‌شوند. به عنوان مثال برخی از آنها تیغ‌های قلابی شکل و بزرگ و برخی هم بسیار ریز و خطرناک دارند.
گل‌های این گیاهان نیز مبنای تقسیم بندی گونه‌ها قرار می‌گیرد.
به نحوی که در برخی به رنگ سفید و در برخی نیز زرد، قرمز
، صورتی
و یا نارنجی است. ریشه‌های گیاه کاکتوس نیز نازک و کم عمق هستند و زیاد داخل خاک فرو نمی‌روند و به شکل سطحی رطوبت جذب می‌کنند.
کاکتوس‌ها از نظر شکل و ظاهر نیز با هم فرق دارند. مثلا برخی از آن مثل لوپوفورا، دکمه‌ای شکل هستند. برخی بسیار پر تیغ رشد می‌کنند مثل اکینوسرئوس و بعضی گونه‌ها نیز مثل فروکاکتوس (Ferocactus) و اچینو کاکتوس (Echinocactus)، توپی و بزرگ هستند.
گونه Pachycereus pringlei نیز بسیار بزرگ و ستون مانند است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید مقاله انواع کاکتوس و روشهای نگهداری از آنها را مطالعه نمایید.
از لحاظ محل رشد نیز اکثرا آنها بر روی زمین و عده‌ای مثل Rhipsalis و Epiphyllum بر روی گیاهان دیگر یا صخره‌ها رشد می‌کنند! قسمت گوشتی کاکتوسهمان ساقه‌های ضخیم علفی یا چوبی هستند که آب را در خود ذخیره می‌کنند.
کاکتوس گیاهی بسیار مقاوم و محبوب برای نگهداری در منازل
شرایط نگهداری کاکتوس
با اینکه کاکتوس را میٰ‌توان جز گیاهان مقاوم آپارتمانی و شکست ناپذیر به حساب آورد، ولی برای رشد عالی آن باید یکسری فاکتورهایی که برای همه گیاهان نیاز هستند را در نظر داشته باشید.
جهت نگهداری کاکتوس شرایط ایده‌آل برای رشد باعث می‌شود تا همیشه گل کاکتوس شما شاداب و سرحال باقی بماند و دچار آفات و بیماری نشود.
نور
گونه‌های مختلف کاکتوس نیاز به نور زیاد در طی شبانه روز دارند و حتی برای برخی از آنها باید موقع عصر و با کم شدن شدت نور آفتاب و غروب، نور مصنوعی با لامپ رشد فراهم کنید.
به همین دلیل این گیاهان باید در جلوی پنجره‌های جنوبی یا شرقی باشند تا نور کافی بگیرند.
مراقب باشید که در نگهداری از کاکتوس، نور مستقیم و شدید آفتاب باعث سوزاندن این گیاهان می‌گردد و رنگ برگ‌ها را به زرد، سفید یا نارنجی
تبدیل می‌کند. بهینه‌ترین میزان و شدت نور بستگی به نوع گونه دارد. مثل انواع اپی فیت و جنگلی مثل Rhipsalis نیاز به شرایط نیمه آفتابی
دارند. اما در گونه Echeveria نور مستقیم باید به گیاه برسد.
بیشتر بخوانید: انواع لامپ رشد گیاه و کاربرد آنها
آبیاری
معمولا به اشتباه فکر می‌کنند که کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها نیاز چندانی به آب ندارند. با اینکه گل کاکتوس خاصیت ذخیره‌سازی آب در برگ و ساقه‌های خود را دارد که باعث زنده ماندن گیاه در محیط‌های گرم و خشک می‌شود، ولی بدون آب زنده نمی‌ماند.
آبیاری هر گیاهی برای انجام فتوسنتز و زنده ماندن ضروری است. بیش از حد آب دادن باعث توقف رشد و کم آبی باعث پژمرده شدن می‌شود. از آب ولرم جوشانده باید برای آبیاری کاکتوساستفاده کنید. چون مواد معدنی آب شیر
در خاک با هم ترکیب می‌شوند و تشکیل رسوب در برگ‌ها داده و در نتیجه جریان پیدا کردن مواد مغذی مختل می‌گردد.
در فصل بهار
تا پاییزکه گیاه در فاز رشد قرار دارد باید هفته‌ای یکبار آبیاری شود به نحوی که آب از انتهای گلدان خارج شود. اما در فصل زمستان
جهت نگهداری کاکتوس، آبیاری را قطع کرده یا خیلی کاهش دهید و فقط مواقعی که حس می‌کنید گیاه به حالت پژمردگی نزدیک شده شروع به آبیاری کنید.
در فصل زمستان اگر بیش از حد آب بدهید باعث پوسیدگی پایه گیاه کاکتوس یا نوک نواحی در حال رشد خواهد شد که در حالت پیشرفته شاید مجبور شوید گیاه را دور بیندازید. بهترین روش برای تشخیص زمان درست برای آبیاری، این است که دو تا سه بند انگشت خود را داخل خاک فرو ببرید و در صورت خشک بودن شروع به آبیاری کنید.
آبیاری گیاه کاکتوس باید کاملا تنظیم شده باشد
رطوبت
از دیگر شرایط نگهداری کاکتوس رطوبت مناسب است. این گیاهان بومی مناطق گرم و خشک و گرمسیری و نیمه گرمسیری هستند لذا رطوبت زیاد محیط برای آنها مناسب نیست.
در تابستان فضای منزل را خنک و هوا را خشک نگه دارید. مثلا با پنکه سقفی یا باز کردن پنجره‌ها سعی کنید رطوبت محیط گرفته شود.
در زمستان نیز سعی کنید از وزش مستقیم و شدید باد سرد به آنها جلوگیری کنید، چون دچار شوک حرارتی می‌گردند.
دما
دمااز لحاظ دمایی نیز گیاهان کاکتوسسخت‌گیری زیادی ندارند. گونه‌های صحرایی نیاز به آب و هوای گرم و خشک دارند و دماهای بالای 20 تا 30 را درجه تحمل می‌کنند.
ولی توجه داشته باشید که در این فصول به رطوبت و آبیاری گیاه دقت کنید
چون تبخیر آب باعث می‌شود سریعتر وارد فاز خشکسالی و کمبود آب
شود. در زمستاندمای پایین‌تر تا 10 درجه هم قابل تحمل است. با اینکه بسیاری از این گیاهان نسبت به دماهای بسیار سرد مقاوم هستند، ولی نباید در معرض وزش شدید بادهای سرد باشند. گونه‌های جنگلی سازگاری بیشتری با دمای محیط دارند.
مثلا نگهداری کاکتوس در طی فصل رشد، رنج دمایی گسترده‌تری از 10 تا 21 درجه دارند و در فصل زمستان نیز تا 10 درجه مشکلی ندارند.
کاکتوس رنج مختلفی از دماها را تحمل می‌کند
خاک
اگر ساخت ترکیب خاک مناسب و حرفه‌ای چندان برای شما راحت نیست، پس اصلا ریسک نکنید.
خاک مخلوط با زهکشی عالی مخصوص گیاهان کاکتوس خریداری کنید.
اما اگر نتوانستید چنین خاکی تهیه نمایید، خاک گلدان را با مواد غیر آلی مثل پرلیت اصلاح کنید تا زهکشی و جریان هوای خاک افزایش پیدا کند.
اگر مایل هستید خودتان ترکیب خاک مناسب درست کنید، 70% ماسه شسته شده بدون خاک + 15% پیت ماس + 15% ورمی کمپوست را با هم ترکیب کنید. برای اینکه زهکشی خاک خوب باشد لایه یک یا دو سانتی‌متری از سنگریزه یا شن درشت کافیست.
توجه داشته باشید که انتخاب خاک مناسب گلدان بر روی میزان آبیاری، قدرت و توان جذب ریشه‌ها برای گرفتن آب کافی و زهکشی آن تأثیر مستقیم دارد.
کوددهی
برای تهیه کود نیز باید کود مخصوص گیاهان ساکولنت و کاکتوس تهیه کنید. این نوع کودها همه مواد مغذی مورد نیاز آنها را دارد و در افزایش مقاومت نسبت به بیماری‌ها و گلدهی بهتر کمک می‌کند. معمولا طریقه آماده‌سازی محلول کود مخصوص این گیاهان به شکل ترکیب 5 میلی‌لیتر از کود با 1 لیتر آبمی‌باشد. معمولا کود مناسب همان کودهای NPK با فرمول 10-10-10 برای این گیاهان هستند.
که نحوه آماده سازی محلول بر روی آن درج شده است و ممکن است بین شرکت‌های تولید کننده متفاوت باشد. در طی فصل رشد، هفته‌ای یکبار از کود استفاده کنید.
در فصل استراحت اصلا نباید به گیاه کاکتوس کود بدهید در غیر این صورت گیاه آسیب خواهد دید.
بیشتر بخوانید: بهترین کود برای گیاهان آپارتمانی
انواع کود مناسب گیاهان آپارتمانی
هیومیک اسید بایوگیاه
غذای کامل گیاه بایوگیاه
پیشگیری و درمان پوسیگی ریشه تایمکس
قطره مخصوص سانسوریا تایمکس
قطره مخصوص سبزینگی تایمکس (آهن ۱۰٪ غنی شده)
کود مایع تایمکس (دیفن، یوکا، برگ انجیری)
قطره مخصوص بنفشه آفریقایی تایمکس
اصلاح کننده خاک تایمکس
کوددهی کاکتوس در فصل رشد و زمستان متفاوت است
هرس
معمولا توصیه می‌شود که در زمان نگهداری از کاکتوس به فکر هرس کردن این گیاه نباشید چون اصلا لازم نیست. اما برخی نشانه‌ها هستند که به شما می‌گویند موقع هرس کردن آن رسیده است.
مثلا اگر خیلی رشد سریعی پیدا کرده و حجم زیادی گرفته می‌توانید هرس کنید.
اما هر 3 سال یکبار بهترین موقع است تا خیلی پر حجم نشود. مواقعی که متوجه می‌شوید گیاهتان دچار آلودگی‌هایی مثل شپشک، سوسک
شاخک بلند کاکتوس و غیره شده، در این صورت باید هر چه زودتر شروع به هرس کردن کنید. در غیر این صورت از طریق ساقه خود را به ریشه‌ها خواهند رساند و گیاه از بین خواهد رفت.
مواقعی که گیاه دچار پوسیدگی شده و از بالا به سمت پایین شروع شده باشد، می‌توانید با هرس کردن، گل کاکتوس خود را نجات دهید.
در فصل گلدهی اگر ساقه گل خمیده و مرده در گیاه خود مشاهده کردید باید به فکر هرس کردن آن بیفتید.
با این حال جدای از این مشکلات که هرس کردن را اجباری می‌کنند، برخی افراد توصیه می‌کنند پس از پایان فصل گلدهی، شاخه‌های پژمرده را هرس کنید تا در سال بعد با حجم و تعداد بیشتری شروع به شکوفه زنی کند.
تعویض گلدان
در صورتی‌که کاکتوس آپارتمانی یا ساکولنت خود را در گلدان کاشته‌اید بهترین زمان برای تعویض گلدان فصل بهاراست. برای تعویض گلدان، ابتدا به گیاه آب بدهیدو اجازه دهید کاملا آب آن خارج شود. سپس گیاه را با دقت زیاد و صبر و حوصله خارج کنید.
ضمنا از دستکش ضخیم استفاده کنید مگر اینکه گیاه کاکتوس شما بدون تیغ باشد. خاک اطراف ریشه را با ضربه دست پاک نکنید چون بسیار ظریف و حساس هستند. با چوب غذاخوری یا قاشق‌های باریک چوبی
به آرامی خاک چسبیده به ریشه‌ها را کنار بزنید. یک لایه از خاک گلدان مخصوص را در گلدان جدید بریزید.
دقت کنید که گلدان جدید کمی از گلدان قبلی بزرگ‌تر باشد. بقیه گلدان را پس از قرار دادن کاکتوسبا خاک مخصوص پر کنید و جای آن را محکم کنید. چون ریشه‌ها کمی آسیب می‌بینند تا چند روز و حتی 2 هفته به گیاه آب ندهیدتا دچار پوسیدگی ریشه نشود. ضمنا در این بازه زمانی در معرض تابش مستقیم خورشید
نیز قرار ندهید.
نحوه تکثیر گیاه کاکتوس
تکثیر گیاه کاکتوس به کمک شیوه‌های مختلف قابل انجام است.
قلمه
قلمهبرخی از گونه‌ها با قلمه زدن نتیجه بهتری دارند، مثل گونه‌هایی که صورتی هستند یا کاکتوس کریسمس. ساقه سالم با طول 10 سانتیمتر
را انتخاب کرده و با چاقوی
تیز که اره‌ای نباشد برش دهید. سپس داخل گلدان را با خاک مناسب پر کنید و پایه قلمه را داخل آن فرو ببرید.
سپس گلدان را کاملا آببدهید در هوای گرم جلوی پنجره ولی به دور از تابش مستقیم خورشید
قرار دهید. بعد از یک ماه ریشه زایی خواهد کرد.
تکثیر از طریق بخش پد (Pad) کاکتوس
تکثیر از طریق بخش پد (Pad) کاکتوسیکی از ساده‌ترین روش هاست. یکی از پدها را جدا کرده و روی خاک گلدان قرار دهید. خاک را همیشه مرطوبنگه‌دارید تا زمانی که ریشه‌زایی کند، پس از آن آب دادن را قطع کنید و پد کاکتوس را داخل خاک فرو ببرید.
تکثیر کاکتوس از طریق پاجوش یا بچه (Offset) بسیار سریع و ساده است و نرخ موفقیت آن بسیار بیشتر است. کاکتوسی انتخاب کنید که پاجوش‌های زیادی داشته باشد. پاجوشی که حداقل 3 تا 5 سانتی‌مترباشد بهترین گزینه است. برای جدا کردن پاجوش‌ها کافیست آنها را بچرخانید تا کنده شوند.
پس از جدا کردن پاجوش آن را با تابش آفتابخشک کنید و سپس یک چهارم آن را داخل خاک بگذارید و تا چند روز داخل سایه نگهداری کنید. بین 5 تا 7 روز صبر کنید و سپس به آن آب بدهید تا خطر پوسیدگی کاهش یابد.
مشکلات و راه های درمان گیاه کاکتوس
معمولا گیاهان کاکتوس به حدی مقاوم هستند که دچار بیماری و آفت نمی‌شوند.
ولی اگر بی احتیاط باشید این اتفاق رخ خواهد داد. برخی گونه‌ها نیاز به تابش شدید خورشیدندارند در غیر این صورت لکه‌های زرد، سفید یا نارنجی بر روی آن ایجاد خواهد شد که در این صورت باید به جایی که تابش غیر مستقیم را دریافت کند انتقال دهید.
اگر رشد طولی گیاه زیاد شده یا از بالا در حال پیچ خوردن و نازک شدن است باید کنار پنجره ببرید تا نور بیشتری بگیرد. پس گیاه را در سایه قرار ندهید. آفتهای
رایج این گیاه شامل کنه تار عنکبوتی، شپشک و سوسک شاخک بلند کاکتوس هستند.
در ابتدا سعی کنید با فشار قوی آب و سپس پاشیدن محلول آفت‌کش و حشره‌کش آن را از حمله دوباره محافظت کنید.
بیشتر بخوانید: آموزش ساخت آسان و سریع دیش گاردن کاکتوس
ممنون از شما که مثل همیشه همراه ما بودید.
امیدواریم مطالب فوق براتون مفید بوده باشه.
تا مقاله بعدی، خدانگهدار.
جهت بازدید از صفحه کافه گلدون در اینستاگرام، کلیک کنید. 🙂
