راهنمای کامل نگهداری و پرورش مارچوبه

مارچوبه به انگلیسی Asparagus و نام علمی Asparagus officinalis گیاهی دوپایه (دارای فرم نر و ماده) و  چندساله علفی از خانواده Asparagaceae(liliaceae) یا زنبق‌ها می‌باشد. گیاه مارچوبه بومی مناطقی از اروپا، آفریقای شمالی و غرب آسیا است.

ارتفاع این گیاه می‌تواند تا چند متر هم برسد. مارچوبه دارای حدود 300 گونه است که به رنگ‌های سفید، سبز و بنفش موجود می‌باشد. گیاه مارچوبه تا حدود 20سال می‌تواند محصول خوراکی تولید کند و غالبا پس از سه فصل کامل رشدی قابل برداشت است. مارچوبه‌هایی که در سال اول و دوم تشکیل می‌شود قابل خوردن نیستند. مارچوبه به دلیل شکل ساقه‌های بلند به گیاه مار هم معروف است. در این مقاله به معرفی گیاه مارچوبه پرداخته و طرز کاشت بذر مارچوبه در منزل را به شما آموزش می‌دهیم.

انواع گیاهان آپارتمانی

اتمام موجودی

محصولات بیشتر

اجزای گیاه مارچوبه

قسمت خوراکی مارچوبه، ساقه‌های جوان هستند که با افزایش دمای خاک در بهار (بالاتر از 10 درجه سانتی گراد) این ساقه‌ها ظاهر می‌شوند. این ساقه‌ها معمولا بین 15 تا 25 سانتی‌متر طول دارند.

علاوه بر ساقه‌های جوان که روی ساقه زیر زمینی به وجود می‌آیند، ساقه‌های نازک‌تر و شوید مانند به رنگ سبز روشن، بعد از برداشت ساقه‌های جوان ایجاد می‌شود. ارتفاع این ساقه‌ها می‌تواند تا چندین متر هم برسد.

ساقه‌های زیر زمینی مارچوبه، دارای ریشه‌های ضخیم و گوشتی بوده که برای تحمل زمستان‌های سرد به گیاه کمک می‌کنند و در بهار مجددا سبز می‌شوند. در فصل پاییز روی ساقه‌های نازک و شوید مانند میوه‌های مارچوبه تشکیل می‌شود که قرمز رنگ و شبیه میوه گیلاس می‌باشند.

موارد مصرف گیاه مارچوبه

بیش از 2000 سال است که از ریشه و ساقه مارچوبه به عنوان گیاه دارویی و خوراکی استفاده می‌شود. گیاه مارچوبه سرشار از ویتامین A، ویتامین C ، ویتامین E ، ویتامین K ،ویتامین B9 ریبوفلاوین، فیبر، پتاسیم، فسفر، روی و آهن می‌باشد.

فواید دارویی و درمانی مارچوبه

خاصیت ضد سرطانی

گیاه مارچوبه منبع غنی از آنتی اکسیدان و فلاونوئیدها است. به خصوص در گونه‌های مارچوبه بنفش این ترکیبات بسیار دیده می‌شود. رنگدانه‌های بنفش گیاه مارچوبه حاوی آنتوسیانین هستند و خواص آنتی اکسیدانی بالا دارند و به کاهش رادیکال‌های آزاد بدن کمک می‌کنند و می‌توانند خطر ابتلا یه بیماری‌هایی مثل سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی و فشار خون بالا را کاهش دهند.

هم چنین مارچوبه می‌تواند به بالا رفتن سطح گلوتاتیون که یک  آنتی اکسیدان قوی است کمک کند.

کمک به پایین آمدن فشار خون

گیاه مارچوبه حاوی مقدار زیادی پتاسیم است . پتاسیم می‌تواند دیواره‌های رگ‌های خونی را شل کرده و به دفع نمک‌های اضافی بدن از طریق ادرار کمک کند. از این طریق ریسک ابتلا به بیماری‌های قبلی و فشار خون بالا را کاهش می‌دهد.

کمک به کاهش وزن و لاغری

بدلیل میزان کالری پایین و فیبر بالایی که در گیاه مارچوبه وجود دارد، مصرف این گیاه به کاهش اشتها و در نتیجه لاغری کمک می‌کند.

کمک به درمان افسردگی 

مارچوبه حاوی مقادیر زیادی از اسید فولیک و تریپتوفان است که در بهبود حالات روحی نقش بالایی دارد. طبق نتایج دانشمندان رابطه مستقیمی بین میزان پایین فولات و بروز افسردگی وجود دارد.

کمک به کاهش کلسترول و قند خون

گیاه مارچوبه بدلیل داشتن مقدار بالای آنتی اکسیدان و فیبر های نامحلول می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش دهد و به کاهش کلسترول و قند خون کمک کند.

سلامت چشم با خوردن مارچوبه

ویتامین A از ویتامین‌های ضروری و مهم برای سلامت بینایی است. مارچوبه با داشتن مقادیر بالای ویتامین A  می‌تواند به سلامت بینایی کمک کند.

هم چنین بدلیل خاصیت آنتی اکسیدانی گیاه مارچوبه ریسک ابتلا به بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید و آسیب های شبکیه چشم کمتر می‌شود.

کمک به بارداری

گیاه مارچوبه بدلیل ویتامین B9 و آهن بالایی که دارد می‌تواند به کم کردن بروز ناهنجاری‌های مادر‌زادی در زمان بارداری کمک کند.

کمک به کاهش مشکلات PMS

عصاره ی گیاه مارچوبه بدلیل داشتن فیبر نامحلول و خاصیت ضدنفخی و میزان بالای ویتامین B می‌تواند به کاهش علایم اختلالات قبل از قاعدگی (PMS) کمک کند.

کاربرد خوراکی مارچوبه در آشپزی

بدلیل طعم خوب و مطبوع مارچوبه و خواص بالای غذایی از این گیاه هم به شکل خام هم به شکل کبابی و گریل استفاده می‌شود.

درصورت داشتن این مشکلات مصرف مارچوبه توصیه نمی‌شود:

مبتلایان به رماتیسم

افراد دارای سنگ کلیه

افرادی که نارسایی کلیه دارند

بیماران دچار دو قطبی شدید و افرادی که ناراحتی عصبی دارند.

افراد مبتلا به ورم مجاری ادراری

بدلیل میزان بالای ویتامین K برای افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کنند توصیه نمی‌شود.

شرایط نکهداری گیاه مارچوبه

نور مورد نیاز مارچوبه

گیاه مارچوبه در فصل بهار به نور کامل خورشید نیاز دارد. در مکانی آفتابی که حداقل 8 ساعت آفتاب کامل دریافت می‌کند بهترین عملکرد را دارد.

خاک مناسب کشت مارچوبه

مارچوبه خاک خنثی تا کمی اسیدی با pH 5/6 تا 6 را می‌پسندد. خاک مناسب گلدان مارچوبه باید زهکشی بالا و مناسبی داشته باشد تا گیاه مستعد پوسیدگی ریشه نشود.

دمای مطلوب مارچوبه

مارچوبه از گیاهانی است که فصل خنک را می‌پسندد. نگهداری مارچوبه بهترین عملکرد را در مناطقی با زمستان‌های سرد و طولانی دارد. دمای مطلوب در طول رشد گیاه بین 15 تا 25 درجه سانتی گراد است.

انواع سموم مناسب گیاهان آپارتمانی

اتمام موجودی

اتمام موجودی

اتمام موجودی

محصولات بیشتر

کاشت مارچوبه

 مارچوبه در بیشتر مناطق معتدل کشت می‌شود، اما در مناطق خنک با زمستان‌های طولانی رشد بهتری دارد. این دوره‌های سرد باعث می‌شود ساقه مارچوبه در بهار نسبت به مناطق گرمتر و زمستان های معتدل رشد بیشتری داشته باشد. گیاه مارچوبه دو پایه است و دارای فرم نر و ماده است.

معمولا برای پرورش مارچوبه در مقیاس و عملکرد بیشتر از پایه های نر استفاده می‌کنند که ارتفاع بیشتر و سطح تولید بالاتری دارند. گیاهان ماده مارچوبه در فصل پاییز میوه هایی به شکل توت قرمز تولید می‌کنند که لازم است بعد از ظاهر شدن میوه‌ها، آن‌ها را بچینید.

بدلیل انرژی بالایی که گیاهان ماده برای تولید میوه می‌گذارند معمولا ساقه‌های کوتاه‌تر و نازک‌تری نسبت به گیاهان نر تولید می‌کنند. از گونه‌های مطرحی که برای کاشت مارچوبه استفاده می‌شود می توان به گونه‌های زیر اشاره کرد:

Jersey Giant ، Jersey Knight و Purple Passion

مارچوبه به دو طریق بذر و  کشت تاج گیاه تکثیر می‌شود، در ادامه طرز کاشت بذر مارچوبه در منزل را توضیح می‌دهیم:

کاشت مارچوبه در گلدان از طریق بذر 

برای کاشت مارچوبه در گلدان، بذر‌های مارچوبه را تهیه کنید(بهترین زمان کشت بذرهای مارچوبه اوایل بهار است) قبل از کاشت حداکثر 24 ساعت بذرها را در آب خیس کنید.

هر بذر را در گلدان‌های حاوی بستر کشت برای تهیه نشاء بکارید. گلدان‌ها را مقابل نور کامل آفتاب قرار دهید. بستر کاشت مارچوبه را مرطوب و تا زمان جوانه زنی بذر‌ها گلدان ها را در محیطی با دمای 25 درجه نگهدارید.

معمولا 3 تا 6 هفته زمان می برد تا بذر ها جوانه بزنند. زمانی که بذرها حدود 30 سانتی متر جوانه زدند می‌توانید نشاءهای مارچوبه را در محیط بیرون یا در گلدان‌های جدا بکارید. پرورش مارچوبه با تأمین مداوم مواد غذایی انجام می‌شود.

برای تامین مواد غذایی می‌توانید از انواع کود آلی در فصل رشد گیاه استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: از کجا بذر سبزیجات بخریم؟

کاشت تاج گیاه مارچوبه در گلدان

روش دیگر تکثیر مارچوبه از طریق تاج گیاه است. تاج گیاه به مجموع ساقه زیر زمینی( ریزوم) و جوانه و ریشه‌های افشان گیاه گفته می‌شود. بهترین گلدان برای کاشت مارچوبه در گلدان با عمق 50 سانتی‌متر است.

برای کاشت تاج گیاه اگر از گیاهان 2 تا 3 ساله استفاده کنید زودتر می‌توانید مارچوبه برداشت کنید. از باز بودن زهکش گلدان اطمینان پیدا کنید. برای زهکشی بهتر گلدان انتهای گلدان از سنگریزه یا ماسه بریزید. از خاک سبک با زهکشی بالا و حاوی مواد غذایی کافی برای بستر کشت استفاده کنید.

حفره هایی به عمق 15سانتی‌متر و عرض 20 سانتی‌متر در خاک ایجاد کنید و تاج گیاه را در انتهای حفره قرار دهید.

روی حفره حدود 5 سانتی‌متر خاک بریزید و بستر خاک را آبیاری کنید.

بعد از اینکه تاج گیاه شروع به رشد کرد و شاخه‌ها روی تاج ظاهر شدند چند سانتی متر خاک به سطح گلدان و اطراف حفره ایجاد شده اضافه کنید. اینکار را با رشد مارچوبه به مرور تا پر شدن کامل حفره ایجاد شده انجام دهید.

در نهایت طی چند هفته حفره کاملا پر می‌شود. این فرآیند و پر شدن تدریجی سطح خاک باعث می‌شود مارچوبه ریشه‌های عمیقی در خاک ایجاد کند و سال‌ها محصول با کیفیت  تولید کند.

تا زمان رشد تاج گیاه بستر را مرطوب نگهدارید. برای تغذیه گیاه می‌توانید از کودهای NPK(20-20-20) رقیق شده یا کودهای آلی و کمپوست به صورت ماهی یکبار استفاده کنید.

جهت پرسش در رابطه با مشکل گیاهتان و اطلاع از راه‌های درمان آن، اینجا کلیک کنید و با کارشناس متخصص گل و گیاه ارتباط برقرار کنید.

برداشت مارچوبه

بعد از سه سال از پرورش مارچوبه، هنگامی که گیاهان مارچوبه به اندازه کافی قدرت برداشت داشته باشند، کلیه شاخه‌های جدید را قطع کرده و آن‌ها را از خاک جدا کنید. برای بریدن ساقه‌ها از چاقوی ضدعفونی شده استفاده کنید.

به یاد داشته باشید، با رشد بیش از حد شاخه‌ها و تولید برگ و ساقه‌های شوید مانند گیاه سفت شده و برای مصرف خوراکی مناسب نخواهد بود. مدت زمان برداشت شما به میزان رشد گیاهان شما بستگی دارد.

فصل مناسب برداشت مارچوبه در پاییز بوده و به طور میانگین بین 2 تا 8 هفته طول می‌کشد.

از مهمترین مشکلات شایع کاشت مارچوبه در بیرون از منزل مدیریت علف‌های هرز طی دو سال اول است. نگه داشتن بستر عاری از علف‌های هرز برای جلوگیری از رقابت با گیاهان مارچوبه بسیار مهم است. برای از بین بردن علف‌های هرز می‌توانید آن‌ها را بدون اینکه به گیاه مارچوبه آسیب بزنید به آرامی از ریشه بیرون بکشید. برای کمک به حفظ رطوبت خاک و کاهش رشد علف های هرز ، در اطراف گیاه از کمپوست یا مالچ استفاده کنید.

ممنون از شما که مثل همیشه همراه ما بودید. در صورت داشتن هرگونه سوال درباره گیاهان خود می‌توانید با بخش گلیار در تماس باشید، گیاهپزشکان ما پاسخ‌گوی شما عزیزان هستند.

امیدواریم مطالب فوق براتون مفید بوده‌ باشه.

تا مقاله بعدی، خدانگهدار.

جهت بازدید از صفحه کافه گلدون در اینستاگرام، کلیک کنید. 🙂